“40 iyilik” zamanın değişmesine göre de değişebilir. Modern zamanlarda hangi iyiliklere daha çok ihtiyaç olduğunu bilmek gerekir. İyilik ve ihsânın bütün renk ve zevkleriyle yaşandığı yer ailedir. Aile içinde yapılan iyilikler modern zamanlarda daha çok ehemmiyet kazanmıştır.
İslam’da iyilik sadece mükâfat elde etmek için yapılmaz. İyilik projelerimiz hayatımıza da bir çeki düzen verir. Davranış kalıplarımız hayatımıza anlam katacak bir çerçeveye oturur. Hz. Peygamber’e iyilik sorulduğunda “iyilik güzel ahlâktır, kötülük, kalbini tırmalayan ve insanların duymasını istemediğin şeydir” buyurmuştur. O halde iyilik, Hâlıkımız ve O’nun mahlukatıyla, insanla, hayvanla, nebâtâtla ve cemâdâtla uyum içinde yaşamak, fıtrattan kopmamaktır.
CENNETE GÖTÜREN “40 İYİLİK”
Bir hadiste, kırk iyilikten bahsedilmiştir, muhtaç bir âileye keçi bağışlamak insanı cennete sevk edecek üstün amel sayılmıştır. Bu hadisin ravilerinden Hassan b. Atıyye (ö. 130) şunu söylemiştir: “Selamı almak, aksırana duâ etmek ve yoldaki eziyeti gidermek gibi güzel amelleri saydık ta on beşe bile ulaşamadık”. Hadis şârihleri içinde 40 iyiliği kendilerine göre saymaya çalışanlar olmuştur. Şu sıralama buna örnek olarak gösterilebilir:
- Yemek yedirmek.
- Su içirmek.
- Selamla başlamak.
- Bir sanatı öğretmek.
- Ayakkabısının bağı olmayana vermek.
- Güleryüz göstermek.
- Bir şehire yeni geleni alıştırmak.
- Din kardeşinin gam ve kederini gidermek.
- Muhtaçlara yardım etmek.
- Müslümanın ayıplarını örtmek.
- Mecliste otururken gelenlere yer açmak.
- Müslümanları sevindirmek.
- Mazluma yardım etmek.
- Zalimin zulmüne engel olmak.
- İyi bir işe yol göstermek.
- Küslerin arasını bulmak.
- Bir şey isteyene vermeye gücü olmasa bile güzel sözle karşılık vermek.
- Yanında gıybeti edilen kişiyi savunmak.
- Ağaç dikmek.
- İyi işlere aracılık etmek.
- Erkeklerin kendi aralarında, hanımların kendi aralarında tokalaşması.
- Allah için Müslüman kardeşini sevmek.
- Allah için ziyaretleşmek.
- Allah için harcama yapmak.
- Allah için meclis kurup oturmak.
- Allah için buğz etmek.
- Allah için samimi olmak.
- Merhamet etmek.
- İyiliği emredip kötülükten sakındırmak.
- Alışverişten anlamayan kimse için pazarlık esnasında yardımcı olmak.
- Güzel söz konuşmak bunlar arasında sayılmıştır.
Hz. Peygamber’in 40 iyiliği bilerek zikretmediği ve sayıldığı takdirde dahil olmayan iyilikleri küçük görmeye karşı tedbir aldığını söyleyen de olmuştur. İyilik Allah’a giden bir yol aramaktır. Allah’ın hoşuna gidecek olan şey, bu arayışın bizzat kendisidir. Bize düşen görev çalışmak, çevremize ihsân ve ikrâm kıvamını donatmaktır.
İSLAM’DA HAYIR VE İYİLİK YOLLARI ÇOKTUR*
Abdullah İbni Amr İbni Âs radıyallahu anhumâ’dan rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Kırk iyilik vardır. Bunların en üstünü, birisine sağıp sütünden faydalanması için ödünç olarak sütlü bir keçi vermektir. Kim, sevâbını umarak ve mükâfâtını Allah’ın vereceğine inanarak bu kırk hayırdan birini işlerse, Allah Teâlâ onu bu sebeple cennete koyar.” (Buhârî, Hibe 35. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Zekât 42)
Hadisimiz, İslâm’da hayır ve iyilik yollarının çokluğunu, kerem ve cömertlik çeşitlerinin bolluğunu haber vermektedir. Özellikle kırsal kesimlerde ya da hayvancılığın yaygın olduğu yer ve yörelerde, sevâb için yapılacak iyiliklerden birini açıklamaktadır. Sütlü bir keçi veya koyunu sağıp sütünden yararlanması için ödünç olarak fakir komşuya vermenin 40 kadar iyiliğin en üstünü olduğunu bildirmektedir. Bu, koyun ya da keçi sürüsü olan kimse için, belki küçük görülecek bir iyiliktir. Ama sütünden istifade edeceği bir tek hayvanı bile olmayan bir fakir için büyük ikrâmdır.
ÇEVRENİZE UYGUN İYİLİKLERİ YAPABİLİRSİNİZ
Eskiden, memleketimizde düğün ve sünnet yapanlara destek olmak maksadıyla emânet olarak sağmal inek veya koyun verilirdi. Fakir-fukara ailelere de sağıp sütünü içmesi, böylece geçimini sağlaması için sağmal hayvan vermek âdettendi. Bu güzel âdetlerin asıl kaynağı, bu tür yardımlaşmayı teşvik eden ve öven hadisimizdir. Tabii bu tür bir yardım, hayvan bakımına elverişli ortamlar için geçerlidir.
Demektir ki çevre şartlarına göre yapılabilecek bir çok hayır ve iyilik çeşidi bulunmaktadır. Mesele sevâbını Allah’tan bekleyerek ve iyilik niyetiyle bunlardan herhangi birini yapabilmektir.
Hadiste haber verilen 40 iyiliğin tek tek sayılmamış olması, iyilik niyetiyle yapılabilecek her hayıra imkân tanımak bakımından isâbetli olmuştur. Zira bu iyilikler sayılmış olsaydı, onlardan başka iyiliklere iltifat edilmeyebilirdi. Sağmal bir keçinin ödünç verilmesinin bile üstün bir iyilik ve cömertlik sayıldığı belirtilmek suretiyle müslümanların hayır yapmakta duyarlı ve gayretli davranmaları teşvik edilmiş olmaktadır.
HADİSTEN ÖĞRENDİKLERİMİZ
1- İyilik ve hayır yolları çoktur.
2- İyilik niyetiyle yapılan hayırlar, hayr sahiplerine cennet kapılarını açar.
3- Yapılacak iyiliğin mahallî şartlara uygun olması, ayrıca bir iyiliktir.
*Riyazüs Salihin, Hadis-i Şerif Tercümesi, Erkam Yayınları
Kaynak: Şemseddin Kırış, Altınoluk Dergisi, Sayı: 386
